Ο αδιάφορος, ο χαφιές και ο πολίτης

Όχι, δεν πρόκειται για ανέκδοτο, αλλά θα ξεκινήσω με ένα:

Η φίλη μου η Γιάννα ζει στην Αγγλία. Πήγε για μεταπτυχιακές σπουδές, βρήκε μια καλή δουλειά και έμεινε εκεί. Το περιστατικό που θα σας μεταφέρω έγινε πριν 15 χρόνια, όταν μετακόμισε σε ένα σπίτι δικό της, χωρίς συγκάτοικο για πρώτη φορά.

Το πρώτο Σαββατοκύριακο πήγε να βρει την παλιοπαρέα. Πέρασε καλά και γύρισε σπίτι ξημερώματα Δευτέρας, κοντά στις πέντε. Κοιμήθηκε τρεις ώρες και πήγε στο πανεπιστήμιο. Επιστρέφοντας το βράδυ και ενώ έψαχνε τα κλειδιά της την πλησίασε ένας ευγενικός κύριος που συστήθηκε ως ο γείτονας από δίπλα.

Ο κύριος την ενημέρωσε πως, όσο έλειπε, κάποιος προσπάθησε να διαρρήξει το σπίτι της και της έδειξε τα ίχνη από την προσπάθεια παραβίασης. Όμως χάρη στην άμεση επέμβαση της «φρουράς της γειτονιάς» (neighbourhood watch), της οποίας είναι μέλος, ο διαρρήκτης τράπηκε σε φυγή. «Παρακαλώ καλή μου», απάντησε στις ευχαριστίες της και της τόνισε ότι ένας τοίχος τους χωρίζει κι, αν χρειαστεί βοήθεια, δεν έχει παρά να χτυπήσει δυνατά.

Δυο βδομάδες μετά κι ενώ κάρφωνε ένα καρφί για να κρεμάσει ένα κάδρο, χτύπησε άμεσα η πόρτα κι εμφανίστηκε ο γείτονας με ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ, έτοιμος να σώσει τη δεσποινίδα που κινδύνευε. «Συγγνώμη που σας αναστάτωσα», είπε η δεσποινίδα και ο κύριος είπε «Κανένα πρόβλημα, τώρα ξέρεις ότι μπορείς να στηρίζεσαι στη βοήθειά μου».

Λίγες μέρες μετά, η Γιάννα πάρκαρε έξω από το σπίτι της το καινούργιο –μεταχειρισμένο-της αυτοκίνητο. Εδώ πρέπει να σας δώσω μια μάλλον άχρηστη πληροφορία αλλά βασική για την ιστορία: στο Ηνωμένο Bασίλειο τα τέλη είναι μηνιαία. Αν δεν τα έχεις πληρώσει, δεν επιτρέπεται να παρκάρεις το αμάξι σε δημόσιο χώρo αλλά μόνο σε κλειστό ιδιωτικό πάρκινγκ. Πλην όμως η Γιάννα σκέφτηκε ότι σε τρεις μέρες έληγε ο μήνας, οπότε γιατί να πληρώσει ολόκληρο μήνα για τρεις μέρες;

Ο καλός γείτονας όμως εμφανίστηκε και πάλι εγκαίρως, την πληροφόρησε για τη νομοθεσία και της είπε πως, αν δε συμμορφωθεί, θα πρέπει να την καταγγείλει και εκείνη θα πληρώσει πρόστιμο!

Καλός γείτονας ή κακός γείτονας; Τι λέτε;

Συνεχίζω με δεύτερο ανέκδοτο, με πρωταγωνίστρια αυτή τη φορά την γράφουσα: Περπατώ στο πεζοδρόμιο της οδού Έβανς, στο κέντρο του Ηρακλείου Κρήτης. Η κόρη μου έχει μεγαλώσει και την κρατώ από το χέρι, δε σπρώχνω πια το καρότσι που ήταν ολόκληρος άθλος να το περάσεις από τα παρκαρισμένα -μπροστά -στη -ράμπα του- πεζοδρομίου αυτοκίνητα κι απ΄ τα πάνω –στο- πεζοδρόμιο -παρκαρισμένα μηχανάκια ή και αυτοκίνητα …. Σαφής βελτίωση!

Οπότε βλέπω ξάφνου ένα παπάκι, που κινείται πάνω στο πεζοδρόμιο κι έρχεται προς το μέρος μας, με όχι μικρή ταχύτητα και, ακόμα πιο ξάφνου, αυξάνει απότομα ταχύτητα και τραβάω το παιδί πάνω μου και κολλάω στον τοίχο και περνάει ξυστά από δίπλα μας και σταματάει λίγα μέτρα πιο πάνω –για να παρκάρει! Μέχρι να ξαναβρώ την ανάσα μου, δεν μας έχει ρίξει ούτε μια ματιά. Του φωνάζω λοιπόν: «Καλά ρε άνθρωπε, τι γυρεύεις πάνω στο πεζοδρόμιο, δε σε νοιάζει ποιόν θα πατήσεις;» Και μου απαντάει : «Γιατί έχεις κανένα πρόβλημα;»

Από τους γύρω -και ήταν κάμποσοι γύρω- δε μίλησε κανείς. Απάντησα ότι παραλίγο θα χτυπούσε το παιδί μου κι αυτό, ναι, είναι πρόβλημα. Απάντησα ότι είναι παράνομος, επικίνδυνος και αγενής και του είπα να φύγει από το πεζοδρόμιο. Απάντησε ότι πηγαίνει όπου γουστάρει.

Όχι. Δε μίλησε κανείς άλλος και, όχι, δεν το συνέχισα, ούτε πήρα τον αριθμό του ούτε τηλεφώνησα στην Τροχαία. Αν τελικά αυτός ο τύπος χτύπησε κάποιον άνθρωπο, πηγαίνοντας όπου και όπως γουστάρει, ενδεχομένως φταίω κι εγώ. Αλλά σκέφτηκα:  «Μέχρι να έρθει η τροχαία, χωρίς κάποιον μάρτυρα, μέχρι να γίνει ένα δικαστήριο με μόνη τη δική μου μαρτυρία ενάντια στη δική του …..»

Σκέφτηκα: «Έχω χάσει από χέρι» όπως κι οι άλλες μαμάδες με τα καρότσια και οι ελάχιστοι ηρωικοί ανάπηροι που αποτολμούσαν να κυκλοφορήσουν στην πόλη… Έχω χάσει γιατί εδώ είναι Ελλάδα!»

Όταν συζήτησα το περιστατικό και υποστήριξα ότι οι παρανομίες (και δη αυτές που απειλούν την υγεία ή την ευζωία των άλλων) πρέπει να καταγγέλλονται ένας φίλος μού πέταξε το αποστομωτικό: «Οι Έλληνες δεν είναι χαφιέδες»!

Πως εμφανίστηκαν τόσοι χαφιέδες επί Κατοχής και Χούντας είναι να απορεί κανείς, αφού μας λείπει ως φυλή το γονίδιο του καταδότη. Όπως μας λείπει και το γονίδιο του ρατσισμού….

Μακάρι να ήταν έτσι που τα λέει ο φίλος. Οι χαφιέδες δε λείπουν. Να χαφιεδώνουμε δεν έχουμε πρόβλημα, ιδίως αυτούς που δε γουστάρουμε ή είναι ανταγωνιστές στο επάγγελμα. Τους στέλνουμε, το ΣΔΟΕ, τον ΕΦΕΤ, την αστυνομία, ό,τι ταιριάζει. Επώνυμες καταγγελίες δεν έχουμε τα κότσια να κάνουμε. Δε θέλουμε να μπλέξουμε με καταθέσεις και δικαστήρια.

Ο Εγγλέζος μπορεί να φαίνεται και ίσως να είναι τυπικούρας, αλλά συμμετείχε και πρόσφερε στη γειτονιά του και στο γείτονά του. Απαιτούσε απλώς να κάνουν κι οι άλλοι το ίδιο.

Δεν ξέρω κανέναν Έλληνα που να μη σέβεται την απαγόρευση καπνίσματος στο εξωτερικό ή τα σήματα κυκλοφορίας ή το νόμο γενικά. Είτε βρίσκεται εκεί για λίγες μέρες είτε ζει εκεί, ζει όπως οι ντόπιοι. Δεν έχει κάτι ο αέρας. Η μόνη διαφορά είναι ότι ξέρει πως οι νόμοι τηρούνται.

Πως διδάσκεται άραγε η τήρηση των νόμων; Είμαι γονιός και αναγκάστηκα να κάνω αυτή τη συζήτηση με τα παιδιά μου, διότι τα παιδιά μου όταν τους λες «κάνε (ή μην κάνεις) αυτό» δε λένε «μάλιστα μαμά» αλλά «γιατί;». Κάναμε λοιπόν κάτι σαν οικογενειακό συμβούλιο, όπου ξεκίνησα τη συνεδρίαση εξηγώντας ότι μια οικογένεια δεν είναι δημοκρατία, δεν έχουμε όλοι τα ίδια δικαιώματα, ούτε τις ίδιες υποχρεώσεις, διότι δεν είμαστε το ίδιο. Αν ήμασταν το ίδιο θα δούλευαν κι εκείνα και θα έκαναν τις δουλειές του σπιτιού και θα ψώνιζαν για όλη την οικογένεια και θα ρωτούσα εγώ “γιατί” και “πως” και θα μου απαντούσαν αυτά. (Κι εγώ θα πήγαινα σχολείο και θα έπαιζα με τους φίλους μου –συγγνώμη παρασύρομαι…)

Εξήγησα επίσης ότι οι γονείς έχουν την ευθύνη να μεγαλώσουν τα παιδιά με ασφάλεια και να τα διδάξουν όσα ξέρουν, ώστε να καταφέρουν α] να ενηλικιωθούν και να μην πεθάνουν πρόωρα (πχ από ηλεκτροπληξία χώνοντας καρφιά σε πρίζες) και β] να μπορέσουν να ζήσουν ως ενήλικες με αυτάρκεια, αυτοσεβασμό και σεβασμό για τους άλλους και το περιβάλλον. (Αυτό είναι η σύνοψη, πρακτικά θέλει πολλά λόγια και παραδείγματα και κουβέντα με τα παιδιά και κυρίως υπομονή για να «μαζέψεις» την κουβέντα, που τείνει συνεχώς να ξεστρατίζει με ερωτήσεις του τύπου «αν χώσω καρφίτσα πάλι θα πεθάνω;» ή με ιστορίες του τύπου «μια φορά έγλειψα μια εννιάβολτη μπαταρία και με τσίμπησε στη γλώσσα» ή εξυπνάδες του τύπου «έχουμε αντιηλεκτροπληξιακό ρελέ, το είπε ο μπαμπάς»).

Μετά μιλήσαμε για κανόνες, κανόνες του τύπου «δεν ουρλιάζω όταν κάποιος κοιμάται» και «πλένω τα χέρια μου μετά την τουαλέτα». Κανόνες αυτονόητους που σέβονται και οι ενήλικες. Εκεί μπήκε το θέμα του ποιος φτιάχνει τους κανόνες και τους νόμους και το τι είναι εξουσία. Είπα λοιπόν στα παιδιά μου ότι η ανάγκη επιβολής των κανόνων και ύπαρξης μιας μορφής εξουσίας και ποινών (σε μια δίκαιη κοινωνία, όχι σε μια τυρρανία, αυτό είναι άλλο θέμα….), προκύπτει μόνο αν δε σέβονται όλοι τους κανόνες. Διότι, αν εκείνα δεν παραβαίνουν τους κανόνες, τι λόγο θα είχα εγώ να φωνάζω, να απειλώ με τιμωρία ή να τιμωρώ; Αν κανείς δεν παραβίαζε το νόμο, γιατί να υπάρχει αστυνομία και δικαστήρια;

Ευτυχώς για μένα, τα παιδιά δεν με ρώτησαν γιατί είναι στη φύση μας να παραβαίνουμε τους κανόνες περισσότερο απ’ ότι είναι στη φύση μας να τους τηρούμε. Δεν έχω κάποια βεβαιότητα πάνω στο γιατί είμαστε έτσι.

Πιστεύω όμως ότι η «ρίζα» όλων των κακών συνηθειών/συμπεριφορών είναι στην παιδική ηλικία, στην ανατροφή από την οικογένεια και το σχολείο. Ένα μεγάλο κομμάτι της πειθούς που μπορεί να έχει ένα γονιός στηρίζεται στο να νιώθουν τα παιδιά ότι ο γονιός είναι δίκαιος κι ότι ο ίδιος τηρεί απαρέγκλιτα τους κανόνες.

Δεν είπα ποτέ στα παιδιά μου μη βρίζετε, διότι κι εγώ βρίζω. Είπα: μη χρησιμοποιείτε βρισιές που δεν καταλαβαίνετε τι σημαίνουν. Είπα: προσπαθήστε να ελέγξετε το θυμό σας, προσπαθήστε να συζητήσετε αντί να βρίσετε. Είπα: κι εγώ δεν καταφέρνω να ελέγξω πάντα το θυμό μου, ζητώ συγγνώμη για τις φορές που φέρομαι άσχημα.

Δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς διότι δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι. Το πιο πολύ που μπορείς να κάνεις είναι να σέβεσαι τα παιδιά σου, τις ανάγκες τους, τις απορίες τους, τις παρορμήσεις τους, τα συναισθήματά τους και να προσπαθείς να τα βοηθήσεις να διαλέξουν μόνα τους το σωστό από το λάθος. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν εφαρμόζεις πειθαρχία. Σημαίνει ότι αφιερώνεις χρόνο και κοπιάζεις και ξεβολεύεσαι χοντρά για να γίνει κάτι σωστά και δουλεύεις πολύ με τα δικά σου ελαττώματα. Τα παιδιά μπορούν να σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο ή χειρότερο γιατί σε ωθούν να ξεπεράσεις τα όριά σου. Μπορείς να διαλέξεις προς ποια κατεύθυνση θα τα ξεπεράσεις…

Και μετά έρχεται το σχολείο και η δικαιοσύνη πάει περίπατο. «Μαμά με χτύπησε ο τάδε και το είπα στην κυρία και μου είπε βρείτε τα μόνοι σας». Για το πώς θα τα βρουν μόνα τους τα παιδιά κουβέντα. Μπορούν τα παιδιά να τα βρουν μόνα τους;

Και ποιο είναι το μάθημα που παίρνουν; Ότι δεν υπάρχει κανόνας ή ότι ο παραβάτης του κανόνα δεν τιμωρείται; Και η λύση είναι ποια; Η αυτοδικία; Το να κάθεσαι και να τις τρως χωρίς να μιλάς γιατί αν χτυπήσεις κι εσύ χάνεις το δίκιο σου;

Είναι της μόδας τα σεμινάρια στα σχολεία για το bullying (ελληνιστί νταηλίκι, τραμπουκισμός εκ του bully =νταής, τραμπούκος και προσφάτως «σχολικός εκφοβισμός») Η δική μου μεγάλη απορία δεν είναι γιατί κάποια παιδιά γίνονται θύτες και κάποια θύματα, αλλά γιατί τα άλλα παιδιά που είναι παρόντα δεν παρεμβαίνουν ή ακόμα χειρότερα στέκουν τριγύρω και γελάνε με το συμμαθητή που εξευτελίζεται ή κακοποιείται. Γιατί, έστω κρυφά, δεν καταγγέλλουν τα περιστατικά.

Γιατί οι πολλοί φοβούνται τους λίγους; Γιατί δεν νιώθουν οίκτο; Γιατί το διασκεδάζουν; Γιατί είναι κάποιου άλλου πρόβλημα; Γιατί καλά να πάθει ο χοντρός/ο γυαλάκιας/ο σπασίκλας/το φρικιό κλπ, εγώ δεν είμαι τέτοιος; Όλοι ασχολούνται με το προφίλ του θύτη και του θύματος αλλά κανείς με το προφίλ των «παρατηρητών».

Πρόσφατα, κυκλοφόρησε ένα βίντεο που καταγράφει ένα Ρώσο μαθητή να πεθαίνει από ασφυξία στο πάτωμα της σχολικής αίθουσας, ενώ οι βασανιστές του στέκονται γύρω του και γελούν και η καθηγήτρια περιορίζεται στο ρόλο του θεατή. http://www.soccerplus.gr/article/50930-sokaristikos-thanatos-thymatos-bullying-stin-rosia-video

Το θύμα είναι ο Σεργκέι Κάσπερ, ένας 17χρονος τον οποίοι άλλοι μαθητές έδεσαν, ώστε να μην μπορεί να κουνήσει τα χέρια και τα πόδια του, τον έριξαν σε τουαλέτα και στη συνέχεια τον έσυραν στην τάξη τους.

Δεμένος ακόμη και αδυνατώντας να περπατήσει, ο 17χρονος σκόνταψε και έπεσε άσχημα στην άκρη ενός θρανίου χτυπώντας το λαιμό του. Εξαιτίας του τραυματισμού δεν μπορούσε να αναπνεύσει, αλλά αντί να τον βοηθήσουν οι συμμαθητές του στέκονταν τριγύρω και γελούσαν, ενώ η καθηγήτρια κάθονταν άπραγη στην έδρα της.

Μέχρι να καταλάβουν ότι είχε σοβαρό πρόβλημα και να καλέσουν το ασθενοφόρο, ήταν πολύ αργά. Καλός και δημοφιλής μαθητής, σύμφωνα με τα τοπικά ΜΜΕ, ο Κάσπερ άρχισε να έχει προβλήματα όταν άλλαξε σχολείο. Οι νέοι συμμαθητές του άρχισαν να τον εκφοβίζουν εξαιτίας της αγάπης του στις τέχνες και της επιθυμίας του να δίνει παραστάσεις.(?!!!)

Οι αρχές, αφού μελέτησαν το βίντεο, αποφάνθηκαν ότι είναι ξεκάθαρο πως την ευθύνη για το θάνατό του έχουν οι συμμαθητές του. Το σχολείο δήλωσε ότι δεν γνώριζε πως υπήρχαν περιστατικά εκφοβισμού και απέβαλε τους μαθητές που ενεπλάκησαν. Αρκεί ως τιμωρία για ανθρωποκτονία; Και η καθηγήτρια που ήταν στην αίθουσα και δεν έκανε τίποτα; Είναι ή όχι συνεργός σε ανθρωποκτονία;

Δεν ανησυχώ πια για το τι είδους πολίτες βγάζουν τα σχολεία (τα σχολεία σε όλον τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα) αλλά για το τι είδους ανθρώπους. Αν κάποιος παρακολουθεί με απάθεια ή γελώντας ένα βασανισμό, πώς να περιμένει κανείς από αυτόν τον άνθρωπο ότι θα γίνει ενεργός πολίτης που να διαφυλάττει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον; Που δε θα μένει απαθής και αδιάφορος;

Ως γονιός ανησυχώ για τα παιδιά μου, που τα μεγαλώνω μαθαίνοντας τους να σέβονται τη διαφορετικότητα και να μη φοβούνται να είναι «διαφορετικοί», να εκφράζουν τον εαυτό τους, να σκέφτονται ελεύθερα, να αγωνίζονται για όσα πιστεύουν και για τα δικαιώματά τους, να μην αδιαφορούν και παραμένουν θεατές, να υπερασπίζουν κι όχι να εκμεταλλεύονται τους πιο αδύναμους και να… πιστεύουν στη δικαιοσύνη.

Φυσικά και τα έχω προειδοποιήσει ότι δεν είναι πάντα δίκαιος ο κόσμος που ζούμε και γι’ αυτό φταίνε οι άνθρωποι κι όχι οι κανόνες, αλλά, αν πάψεις να ζητάς δικαιοσύνη, εξασφαλίζεις ότι δε θα γίνει ποτέ δίκαιος ο κόσμος ή έστω δικαιότερος.

Για ένα πράγμα βεβαιώνομαι όσο περνάει ο καιρός: Ισχύει το παλιό κλισέ ότι η σωστή παιδεία είναι η βάση για να λυθούν τα περισσότερα κοινωνικοπολιτικά -ακόμα και ψυχολογικά - προβλήματα αλλά, αυτό που δεν έχει τονιστεί επαρκώς, είναι ότι σωστή παιδεία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς δικαιοσύνη, χωρίς να έχεις την αίσθηση, από πολύ μικρό παιδί, ότι δεν παλεύεις μόνος στη ζούγκλα αλλά σε προστατεύουν οι κανόνες της ανθρώπινης κοινωνίας κι αυτοί που είναι υπεύθυνοι για την τήρησή τους. Αλλιώς δε γίνεσαι άνθρωπος αλλά θηρίο ή φαγητό για τα θηρία.